17 maart 2006

Witteman draait door

Hoor en wederhoor over Schubert

Paul Witteman, de zelfbenoemde muziekleraar van deze boekenweek, verkondigde gisteravond in het televisieprogramma 'De wereld draait door' dat Schubert één van de meest overschatte componisten uit de muziekgeschiedenis is. Witteman vindt Schuberts symfonieën zonder uitzondering saai - hij heeft waarschijnlijk nog nooit naar de 'Onvoltooide' geluisterd - en het ergste vindt hij die vreselijk onbenullige 'liedjes' (sec); rommel die opgeruimd moet worden. Wie zijn boekjes en schrijfsels in de Volkskrant regelmatig leest, weet dat deze telg uit de familie Andriessen (zijn moeder was een zus van componist Hendrik Andriessen) gewoon meer van instrumentale muziek houdt. Dat mag natuurlijk. Maar Schubert doet hij echt te kort.
Ooit knipte ik uit Dagblad De Limburger een column van journalist en eveneens muziekliefhebber Jo Wijnen. Ook hij heeft een mening over Schubert.

"Wat zou ik moeten beginnen zonder de muziek van Franz Schubert? Ik heb mij vroeger ooit aan zijn symfonieën gezet. Daarna kwamen zijn strijk­kwartetten en dat prachtige kwintet. Toen waren er de pia­no- en vioolsonates. En tenslot­te de liederen. Ik heb Schubert daarom in de verkeerde volgor­de beleefd. Of geleefd. Want er gaat werkelijk niks boven die liederen. Ik had die al voor mijn vijftiende jaar moeten kennen, allemaal, zonder uit­zondering, uit het hoofd. Tege­lijkertijd heb ik altijd gemeend dat ik - toen ik eindelijk aan die liederen begon - iets hoor­de dat er altijd al was geweest. Iets dat terugging tot mijn kin­derjaren of misschien nog wel daarvoor. Dat is met geen mogelijkheid uit te leggen. Het besef dat het zo in elkaar zit, viel samen met de ontdekking van die tere, on­grijpbare melancholie die alle muziek van Schubert ken­merkt. Zelfs het vrolijke, leven­dige en uitdagende heeft bij hem altijd een bijgeluid dat met 'droevig' of 'verdrietig' niet omschreven kan worden en waarop zelfs mooie Duitse begrippen als ‘Weltschmerz' en 'Sehnsucht' niet van toepassing zijn. Schuberts muziek wordt op ze­ker ogenblik iets van jezelf, iets dat er eigenlijk al was ver voor­dat je een noot van hem had gehoord, iets dat je - in zekere zin - zelf bent. Dat is het grote mysterie van zijn muziek. Je hoort wat je al weet en wat je al kent uit de tijd dat je nog niks wist en niks kende. Je hoort wat er misschien nog steeds is als er niks meer te we­ten of te kennen valt. Hoe moet ik dat uitleggen? "
Column van Jo Wijnen uit: 'Voor de Dag' in 'Dagblad De Limburger'

>> Luister naar 'Der Lindenbaum' (WMA-bestand - 4.58 min)*
uit: Die Winterreise van Franz Schubert

Am Brunnen vor dem Tore
Da steht ein Lindenbaum;
Ich träumt in seinem Schatten
So manchen süßen Traum.
Ich schnitt in seine Rinde
So manches liebe Wort;
Es zog in Freud' und Leide
Zu ihm mich immer fort.

Ich mußt' auch heute wandern
Vorbei in tiefer Nacht,
Da hab' ich noch im Dunkel
Die Augen zugemacht.
Und seine Zweige rauschten,
Als riefen sie mir zu:
Komm her zu mir, Geselle,
Hier find'st du deine Ruh'!

Die kalten Winde bliesen
Mir grad ins Angesicht;
Der Hut flog mir vom Kopfe,
Ich wendete mich nicht.

Nun bin ich manche Stunde
Entfernt von jenem Ort,
Und immer hör' ich's rauschen:
Du fändest Ruhe dort!

*Thomas Quasthoff, bariton; Charles Spencer, piano
bron: www.avroklassiek.nl

Leestip:

  • Thomas QUASTHOFF: De stem
    Opgetekend door Michael Quasthoff. Vertaald uit het Duits door Wiecher Hulst.
    ISBN 9053304665. - 320 p. - EUR 25,-
Kijktip:

  • De wereld draait door
    (streaming video. - bron: VARA tv)
    Paul Witteman te gast bij Matthijs van Nieuwkerk (vanaf: 28.01 min)

Webtip:

Geschreven door op