13 februari 2010

Passieconcert I: Via Crucis - Liszt

TKM PASSIECONCERT - ZONDAG 28 MAART 2010
ST. JANSKERK MAASTRICHT - 15u30

Toonkunstkoor Maastricht
Jan Hupperts, dirigent
Paul Huijts, orgel
Marcello Mejia Mejia, bariton


Twee bijzondere werken uit de romantiek voert Toonkunstkoor Maastricht dit jaar op Palmzondag uit. Het zelden uitgevoerde Requiem van Charles Gounod en Via Crucis van Franz Liszt. In twee blogberichten willen we wat dieper ingaan op deze werken. In dit blogbericht aandacht voor Via Crucis van Franz Liszt.

De indrukwekkende soberheid van de Via Crucis leert ons een totaal nieuwe Liszt kennen. In heel wat van zijn briljante pianowerken is de verpakking indrukwekkend, maar de inhoud eerder mager. Hier is het juist omgekeerd. De verpakking is uiterst sober, maar de inhoud wordt geweldig rijk: de ideeën, de thema's, de harmonie, de korte, maar aangrijpende solopassages en de mediterende koren.

De teksten van zijn 'Via Crucis' kunnen onderverdeeld worden in drie categorieën:
(1) korte bijbelcitaten of de titel van één van de veertien staties van de kruisweg. Deze worden alle gezongen in het Latijn, behalve het Aramese citaat "Eli, Eli...";
(2) gregoriaanse hymnen: "Vexila Regis" en "O crux ave" en de sequens "Stabat Mater";
(3) Lutherse koralen: "O Haupt voll Blut und Wunden" (tekst: Paul Gerhardt / muziek: Hans Leo Hassler) en "O Traurigkeit" (tekst: Zangboek Mainz - 1628);

Sommige staties zijn bij Liszt "woordeloos", zoals bijvoorbeeld de vierde statie waarin Jezus zijn moeder ontmoet. Dit treffend beeld spreekt zo voor zichzelf dat Liszt hier geen tekstduiding aan toevoegt. Wel gaat hij muzikaal, vooral harmonisch, het verst in het aftasten van de grenzen van de tonaliteit.
De Christuspartij wordt door een bariton gezongen.
Liszt voltooide het werk uiteindelijk in 1879. Tijdens zijn leven werd het echter nooit uitgevoerd. De eerste uitvoering vond pas plaats op Goede Vrijdag van het jaar 1929 in Boedapest.

De Kruisweg
De kruisweg vindt zijn oorsprong in het Heilige Land. Al heel vroeg in de christelijke geschiedenis trekken mensen naar Jeruzalem om daar met eigen ogen de plaatsen te zien waar Jezus heeft geleefd en is gestorven. In de loop der tijden werden de plaatsen benoemd waarlangs Jezus was gelopen op weg naar de executieplaats op Golgotha. Deze weg werd de Via Crucis (kruisweg) of Via Dolorosa (lijdensweg) genoemd. Vanaf de 15e eeuw werd de kruisweg steeds meer een gebedsoefening waarbij de gelovigen groepsgewijs of individueel, biddend langs de 14 vastgestelde afbeeldingen van gebeurtenissen uit het lijden van Jezus trekken. De kruisweg wordt traditioneel vooral op Goede Vrijdag gehouden.

Heel veel schilders en beeldhouwers werden geïnspireerd door het lijdensverhaal en in bijna iedere kerk hangt een kruisweg. Op de meest onverwachte plaatsen vind je de mooiste kruiswegen. De kruisweg van Aad de Haas uit 1947 in de kerk van Wahlwiller is een inmiddels beroemd voorbeeld. Veel minder bekend is de kruisweg van Reinald Rats ofm in de Guliëlmuskerk van de Maastrichtse wijk Wittevrouwenveld. Uitgevoerd in geglazuurd ceramiek in de jaren 1947-1949, is de serie duidelijk schatplichtig aan de ceramische kruiswegen van Charles Vos. TKM koorlid Elly Thomissen maakte van deze kruisweg een mooie fotoserie. Bekijk de onderstaande reportage.