Het Gregoriaans: Omzongen door engelen"...en met heel de hemelse heerschaar
zingen wij in oneindige herhaling
de hymne van Uw heerlijkheid:
Heilig, heilig, heilig..."
(Romeinse prefatie)
>> Luister naar: Sanctus XI
(RealPlayer - 1.42 min)*
"Gregoriaans. Er is geen betere naam voor de oudste muziek van West-Europa - ook in het buitenland niet - maar het is geen gelukkige naam. Historisch deugt hij niet erg, en voor de ouderen onder ons is hij beladen met de herinnering aan plichtmatig gestuntel van ouderwetse parochiekoren.
Wie zong, zegt de Griekse kerkvader Chrysostomos, wist zich 'om zongen door engelen'. Zo ervoeren ook de zangers zelf de muziek, (…) , als een echo: de echo van de eeuwigheid. Augustinus - kerkvader van het Westen - noemt de muziek zelfs, door die zingende engelen heen, de hoorbare afbeelding van het onhoorbare oerbeeld.
Het Gregoriaans heeft in de meeste kerken afgedaan. (…) Maar overkwam niet hetzelfde de missen van een Josquin als kerkzang, de vespers van Monteverdi als kerkzang, de litanieën van Mozart als kerkzang? Hoe vaak zagen we niet dat liturgische muziek, op straat gezet, een onderdak vond in concertzaal of huiskamer? (…) Stellig, het Gregoriaans heeft van een wereldlijk asiel minder te verwachten dan een mis van Schubert: het is duizend jaar ouder, duizend jaar verder weg, duizend maal abstracter. Maar dat zich buiten de kerk, zonder de verplichtingen die de eredienst met zich meebracht, geen oren meer zouden openstellen voor de sublieme eigenaardigheid van deze zangcultuur, lijkt ondenkbaar. Ondenkbaar als Ravenna zonder toeristen." (Helene Nolthenius)**
De Belgische schrijver en journalist Willy Schuyesmans is een groot liefhebber van het Gregoriaans, ook hij noemt deze muziek 'engelenmuziek'. Hij heeft er een zeer informatieve website aan gewijd: 'Gregoriaans: het geluid van de stilte'.
Een completer overzicht is nauwelijks denkbaar. De geschiedenis van deze kerkmuziek wordt uitvoerig beschreven, er is uitleg over neumen, kerktonen, liturgie en een uitgebreide verzameling links. Verder boek- en cd-besprekingen, een activiteitenagenda en de mogelijkheid om de hele site te doorzoeken. Alleen de vormgeving van de site kan me niet echt bekoren.
Desondanks zeer de moeite waard.
Volgende keer meer muziek tussen hemel en aarde, dan geen engelen maar maagden!
Webtip:
Leestip:- Muziek tussen hemel en aarde : de wereld van het Gregoriaans / Helene Nolthenius. - Amsterdam: Querido, 1985. - ISBN 90 214 7719 x
In dit boek heeft Nolthenius haar muziekhistorische ervaring gekoppeld aan haar grote verhalende en stilistische kwaliteiten, zodat er een uniek leer- maar vooral leesboek is ontstaan over 'de wereld van het Gregoriaans'.
* Geluidsfragment Messe gregoriane door Nova Schola Gregoriana o.l.v. Alberto Turco (CD-bespreking)
**Citaten afkomstig uit het prachtige boek: 'Muziek tussen hemel en aarde' van Helene Nolthenius.
